Ήταν μόλις 4 μήνες πριν όταν όλος ο κόσμος συγκλονίστηκε από το τρομοκρατικό χτύπημα στην καρδιά του Παρισιού με τον απολογισμό των εκατοντάδων νεκρών. Τότε όλοι μιλήσαμε για ένα μεμονωμένο γεγονός που ναι μεν χτύπησε την «καρδιά» των αξιών της Ευρώπης, ήτοι της δικαιοσύνης, της ισότητας και της αλληλεγγύης, αλλά πολλοί το απέδωσαν στους βομβαρδισμούς εναντίον θέσεων του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ από τις γαλλικές ένοπλες δυνάμεις. Και προτού προλάβει να επανακτήσει η Ευρώπη την προ του χτυπήματος ζωή της και να εφαρμόσει τη συμφωνία της συνόδου Κορυφής για την επίλυση του προσφυγικού ένα νέο χτύπημα στην «καρδία» των μηχανισμών της Ε.Ε., τις Βρυξέλλες ήρθε να ξυπνήσει μνήμες και να αλλάξει τον ρου των πραγμάτων.
Το τρομοκρατικό αυτό χτύπημα έφερε στην επιφάνεια όσα συναισθήματα φόβου και εσωστρέφειας προσπαθούσαν τόσους μήνες να κατευνάσουν τα κράτη μέλη της Ε.Ε.. Η ανάληψη της ευθύνης του χτυπήματος από το ISIS με μια αλγεινή ανακοίνωση που υποστηρίζει τους οπαδούς του ισλαμικού κράτους και καταφέρεται εναντίον όλων των χωρών που υποστηρίζουν τη συμμαχία κατά του ισλαμικού κράτους μόνο σκεπτικισμό προκαλεί για το τι μέλλει γενέσθαι σε όλη την Ευρώπη. Ο φόβος ότι μπορεί να υπάρξει ένας νέος στόχος τρομοκρατικού χτυπήματος από το ισλαμικό κράτος είναι πιο έντονος από ποτέ και η περιχαράκωση πίσω από τα κλειστά σύνορα των κρατών αρχίζει να αποκτά ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές. Άλλωστε λίγες ώρες μετά το τρομοκρατικό χτύπημα η Ολλανδία έσπευσε να εξαγγείλει το κλείσιμο των συνόρων της με το Βέλγιο σε μια προσπάθεια να εμποδίσει τυχόν οπαδούς του ισλαμικού κράτους να εισέλθουν στη χώρα και πιθανό μελλοντικό τρομοκρατικό χτύπημα.
Οι συλλήψεις πιθανών υπόπτων που συνδέονται με τον ISIS και συμμετείχαν στο τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι, πέρα από την απόδοση ευθυνών και δικαιοσύνης για το χτύπημα, καταδεικνύουν το φόβο και την αγωνία της Ευρώπης για την πιθανή εξάπλωση του ISIS στα κράτη μέλη, μια εξάπλωση που θεωρείται ότι θα είναι εκτός ελέγχου και δύσκολα διαχειρίσιμη από τα κράτη μέλη και η οποία όπως είδαμε επιφέρει τριγμούς στο οικοδόμημα της Ευρώπης. Το ενδιαφέρον μεταστρέφεται στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και στην όσο το δυνατόν εξάλειψη των πιθανοτήτων για νέο χτύπημα σε γειτονική χώρα του Βελγίου, η οποία θα βρίσκεται στο κέντρο λήψης αποφάσεων για το μέλλον της Ευρώπης. Το προσφυγικό και η αντιμετώπισή του περνούν σε δεύτερο πλάνο και η ξενοφοβία και ο ρατσισμός είναι δύο έννοιες που ίσως μας απασχολήσουν στο άμεσο μέλλον, καθώς χιλιάδες προσφύγων ζουν στο έδαφος ευρωπαϊκών κρατών και πολλοί ακόμα αναμένεται να αφιχθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η συγκυρία του χτυπήματος είναι περίεργη, καθότι στις 21 Μαρτίου ήταν η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, όπως καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1996, και επιπλέον λίγες μέρες πριν ήταν η Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες για την αντιμετώπιση του προσφυγικού και την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και της Τουρκίας για την αντιμετώπιση του προβλήματος δείχνοντας κατά αυτό τον τρόπο την αλληλεγγύη της Ευρώπης προς τους έχοντες ανάγκη ανθρώπους που φτάνουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ας δούμε λοιπόν τα κύρια σημεία της συμφωνίας και κατά πόσο θα εντείνει φαινόμενα ξενοφοβίας και ρατσισμού στην παρούσα συγκυρία.
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες στόχος όλων των συμμετεχόντων αρχηγών κρατών ήταν η ύπαρξη συμφωνίας και η κοινή γραμμή αντιμετώπισης του κύματος προσφύγων που βρίσκονται ήδη σε ευρωπαϊκό έδαφος ή πρόκειται να έρθουν μέσα στους επόμενους μήνες με σύμμαχό τους και τον καλό καιρό. Οι προσδοκίες των Ευρωπαίων αξιωματούχων από την υλοποίηση της συμφωνίας είναι υψηλές για την αντιμετώπιση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης. Παράλληλα, ωστόσο, η αγωνία είναι αυξημένη καθώς θεωρείται απαιτητικό στοίχημα η υλοποίηση της εν λόγω συμφωνίας με αυξημένες ευθύνες και εμπλοκή της Τουρκίας, μη κράτους μέλους της Ε.Ε. αλλά και της χώρας μας που ήδη έχει δεχθεί στο έδαφός της ένα μεγάλο αριθμό προσφύγων.
Βεβαίως δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι οι διαβουλεύσεις ήταν πολύωρες προκειμένου να αμβλυνθούν διαφωνίες και να επιτευχθούν συγκλίσεις ανάμεσα στις ετερόκλητες προσεγγίσεις των κρατών μελών, καθένα από τα οποία βλέπει τη νέα συμφωνία και σχέση που μπορεί να προκύψει μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας με βάση τις δικές του επιδιώξεις και τα δικά του συμφέροντα. Τις τελευταίες ημέρες, άλλωστε, επανήλθε στο προσκήνιο το ζήτημα της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., πράγμα που καταδεικνύει ότι και η Τουρκία προωθεί τα δικά της συμφέροντα και τις επιδιώξεις της αποδεχόμενη τη συμφωνία για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Για παράδειγμα η εκπλήρωση του όρου απελευθέρωσης βίζα που ζητούσε η Τουρκία, συμπεριλήφθηκε στο τελικό κείμενο της συμφωνίας με τον όρο, όμως, η Τουρκία να καλύψει όλα τα προαπαιτούμενα και να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την κάλυψη των προαπαιτούμενων που έχουν μείνει μέχρι την τελική απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Απρίλιο του παρόντος έτους.
Η Τουρκία καλείται, λοιπόν, να καταστεί κέντρο διεκπεραίωσης αιτημάτων ασύλου προς την Ευρώπη όσον αφορά στους Σύρους πρόσφυγες, καθώς και να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποτροπή δημιουργίας νέων διόδων παράνομης εισόδου προς την Ε.Ε. είτε δια ξηράς είτε δια θαλάσσης σε συνεργασία με όλες τις γειτονικές της χώρες και την Ε.Ε. προς το σκοπό αυτό και παράλληλα να δεχθεί την επαναπροώθηση των παράτυπων μεταναστών που καταφθάνουν στα ελληνικά νησιά με πλήρη σεβασμό πάντοτε στους κανόνες διεθνούς δικαίου και στους κανόνες της Ε.Ε. Επιπροσθέτως, στη συμφωνία τονίζεται ότι τα κράτη μέλη της Ε.Ε. θα εργαστούν με την Τουρκία σε οποιαδήποτε ενέργεια θα συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στη Συρία, κυρίως σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στα τουρκικά σύνορα.
Από την άλλη πλευρά, η χώρα μας, ως εξωτερικό σύνορο της Ευρώπης, η οποία ήδη έχει δεχθεί ένα σημαντικό αριθμό προσφύγων καλείται να διαχειριστεί αποτελεσματικά αυτό τον όγκο προσφύγων. Επιπλέον, έχοντας τη στήριξη της Ε.Ε., θα κληθεί να διαχειριστεί μία πρωτόγνωρη διαδικασία, που αφορά στην παροχή δυνατότητας αιτήματος ασύλου σε όσους εισέρχονται σε ελληνικό έδαφος και την ταχεία εξέταση του αιτήματος αυτού. Παρόμοιο προηγούμενο που να αφορά τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων δεν υπάρχει πουθενά, εκτός από ορισμένα αεροδρόμια της Γερμανίας, όπου υπάρχει μια fast track διαδικασία εξέτασης αιτημάτων ασύλου που ολοκληρώνεται εντός ολίγων ωρών, ενώ στην περίπτωση της χώρας μας εκτιμάται ότι η αντίστοιχη διαδικασία θα διαρκεί στην καλύτερη περίπτωση λίγες ημέρες. Υπό το βάρος, λοιπόν, αυτής της κατάστασης, η χώρα μας βασιζόμενη στους διεθνείς κανόνες αλλά και στη Συνθήκη της Γενεύης για τους πρόσφυγες θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ομαλή και σύννομη διαχείριση του προβλήματος.
Εν όψει της συμφωνίας, η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. εξέφρασε τις ανησυχίες της για το βαθμό υλοποίησής της και τήρησης των δεσμεύσεων εκ μέρους της Τουρκίας. Επιπλέον, η Ύπατη Αρμοστεία επισήμανε ότι θα πρέπει να διασαφηνιστούν οι τρόποι υλοποίησης της συμφωνίας, οι οποίοι θα πρέπει να σέβονται το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο καθώς οι πρόσφυγες χρειάζονται προστασία και όχι απόρριψη. Όσοι χρήζουν, λοιπόν, διεθνούς προστασίας, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, θα πρέπει να μπορούν να απολαμβάνουν το άσυλο χωρίς διακρίσεις σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες και να έχουν, μεταξύ άλλων, αποτελεσματική πρόσβαση στην εργασία, στην ιατρική περίθαλψη και στην εκπαίδευση των παιδιών τους, καθώς και στην κοινωνική πρόνοια όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Η ανησυχία της Ύπατης Αρμοστείας για την απουσία ύπαρξης διακρίσεων μεταξύ προσφυγών και ευρωπαίων πολιτών είναι το ζήτημα που θα απασχολήσει τα ευρωπαϊκά κράτη, κυρίως λόγω της εγκατάστασης των προσφύγων σε αυτά, στο κοντινό μέλλον μετά την οριστική εγκατάσταση τους. Είναι γεγονός ότι η Ευρώπη θεωρείται μια κοινωνία ανοιχτή στη διαφορετικότητα και ανεκτική απέναντι σε πολίτες που προέρχονται από χώρες με διαφορετική πολιτιστική και θρησκευτική κουλτούρα από τους γηγενείς πολίτες της. Παρόλα αυτά, η αθρόα προσέλευση προσφύγων τους τελευταίους μήνες αναδεικνύει τα αργά αντανακλαστικά της Ευρώπης στη διευθέτηση του προβλήματος αλλά και τις ολοένα και αυξανόμενες φωνές που αντιδρούν στην εγκατάσταση προσφυγών στο έδαφος των χωρών τους με κύριο επιχείρημα ενάντια στην εγκατάσταση των προσφύγων την πιθανότητα ύπαρξης τζιχαντιστών και άλλων τρομοκρατών ανάμεσα τους, που θα θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή χιλιάδων πολιτών.
Το σημερινό τρομοκρατικό χτύπημα ήρθε να επιβεβαιώσει τους φόβους της Ύπατης Αρμοστείας, προτού προλάβει να στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας. Η συμφωνία θα καταστεί ένα κείμενο που δε θα εφαρμοστεί καθώς οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και την ξεπερνούν. Τα κράτη είναι επιφυλακτικά απέναντι στους πρόσφυγες καθώς δεν γνωρίζουν και δε μπορούν να διασταυρώσουν εύκολα και άμεσα τα στοιχεία ταυτοποίησης που λαμβάνουν από τους ίδιους, για το λόγο αυτό, άλλωστε, συγκλήθηκε έκτακτο Συμβούλιο Ασφαλείας για να εκτιμήσει την κατάσταση και να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να μη θρηνήσουμε και άλλα θύματα. Επιπλέον, και στη χώρα μας τα μέτρα ασφαλείας σε μέσα μαζικής μεταφοράς και στο διεθνή αερολιμένα καταδεικνύουν ότι έστω και αργά η Ευρώπη προσπαθεί να διατηρήσει μεν τους ρυθμούς ζωής αλλά και να μετριάσει τις πιθανότητες μελλοντικών χτυπημάτων.
Όλα τα ανωτέρω λοιπόν καταδεικνύουν ότι η πιθανότητα ύπαρξης φαινομένων ξενοφοβίας αλλά και ρατσισμού εναντίον προσφύγων, φαινόμενα που ίσως λάβουν και ακραία μορφή λόγω και της οικονομικής κρίσης που πλήττει πολλά κράτη μέλη της Ε.Ε. είναι μεγαλύτερη από ποτέ μετά τη σημερινή μέρα. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση από την ίδρυσή της έχει ως στόχο την ειρηνική διαβίωση των πολιτών των κρατών μελών της αλλά και την ομαλή ενσωμάτωση των ανθρώπων που εγκαθίστανται σε αυτή αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Η ανεκτικότητα στη διαφορετικότητα, είτε αυτή αφορά πολιτισμικό υπόβαθρο, είτε θρησκευτικές πεποιθήσεις, είτε οποιαδήποτε άλλη διαφορά μεταξύ των ανθρώπων, είναι εκ των ων ουκ άνευ και πρέπει τα κράτη μέλη να τη διαφυλάξουν με κάθε μέσο, ώστε να μη πληθαίνουν οι φωνές που διεγείρουν τα αισθήματα ξενοφοβίας, ούτε τα φαινόμενα ρατσιστικής συμπεριφοράς εναντίον των προσφύγων. Το μέλημα όλων πρέπει να είναι η διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ανθρώπων αυτών και η όσο το δυνατόν ομαλότερη ενσωμάτωση στην κοινωνική ζωή των κρατών μελών με αδιαμφισβήτητη την ανοχή στην διαφορετικότητά τους. Ούτως ή άλλως η περιχαράκωση της Ευρώπης μόνο κακό μπορεί να της κάνει και να αφήσει το φόβο και το σκοτάδι να κυριεύσει τη ζωή των πολιτών της, μετατρέποντας την σε μια κοινωνία με αξίες πολύ διαφορετικές από αυτές που πρεσβεύει.
Πετρούλα Μανδηλαρά
Δικηγόρος Αθηνών
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου