Πέρασε αρκετός καιρός από τότε που γίνονταν συζητήσεις περί Grexit και έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, αλλά το θέμα του Grexit επανήλθε στο προσκήνιο με αφορμή το προσφυγικό ζήτημα και τώρα φημολογείται η έξοδος της χώρας από τη «Συνθήκη Σένγκεν», όπως αναφέρεται. Παρακάτω θα ρίξουμε μια ματιά στα κύρια σημεία της και τη σημασία της για τα κράτη που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη.
Συμφωνία του Σένγκεν (Schengen Agreement), γνωστή και ως Συνθήκη του Σένγκεν, καλείται η συμφωνία που υπεγράφη στην πόλη Σένγκεν (Schengen) του Λουξεμβούργου στις 14 Ιουνίου 1985 μεταξύ πέντε κρατών μελών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ήτοι μεταξύ Βελγίου, Γερμανίας, Γαλλίας, Λουξεμβούργου και Ολλανδίας. Στόχος της συμφωνίας ήταν η καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας όλων των προσώπων, υπηκόων των κρατών που υπέγραψαν την συμφωνία, την προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα σύνορα, καθώς και την αστυνομική και δικαστική συνεργασία μεταξύ των κρατών.
Επιπλέον, στις 19 Ιουνίου 1990 υπεγράφη ,πάλι, στο Σένγκεν η «Σύμβαση Εφαρμογής της Συμφωνίας του Σένγκεν», η οποία συμπλήρωνε και εξειδίκευε την αρχική συμφωνία και αφορούσε συνεργασία κυρίως σε διακυβερνητικό επίπεδο και εκτός θεσμικού πλαισίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων μέχρι τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης του Άμστερνταμ (υπεγράφη 2 Οκτωβρίου 1997, τέθηκε σε ισχύ 1 Μαΐου 1999 και με τη συγκεκριμένη συνθήκη η Ένωση έθεσε ως στόχο τη δημιουργία αρχών και ευθυνών στα πεδία κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας με παράλληλη διασφάλιση των συμφερόντων της Ένωσης). Έκτοτε υπεγράφησαν Πρωτόκολλα και Συμφωνίες προσχώρησης στα ανωτέρω αναφερθέντα διεθνή κείμενα από άλλα κράτη μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα το 1992. Ο Ν. 2514/1997 κύρωσε στην Ελλάδα τη Συμφωνία Σένγκεν, τη Σύμβαση Εφαρμογής της Συνθήκης του Σένγκεν και τα Πρωτόκολλα και τις Συμφωνίες προσχώρησης των νέων κρατών μεταξύ 1990 και 1996.
Η Συμφωνία Σένγκεν τέθηκε σε ισχύ στις 26 Μαρτίου 1995, δημιουργώντας έτσι τη Ζώνη Σένγκεν που ενσωματώθηκε με την έναρξη ισχύος της ανωτέρω αναφερθείσας Συνθήκης του Άμστερνταμ με εξαίρεση την Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, που επέλεξαν κατά την υπογραφή της Συνθήκης του Άμστερνταμ να διατηρήσουν τους συνοριακούς ελέγχους με τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, έχοντας όμως παράλληλα τη δυνατότητα να εφαρμόζουν μερικές από τις διατάξεις του κεκτημένου Σένγκεν. Το κεκτημένο Σένγκεν (Schengen acquis), έκτοτε, εφαρμόζεται και αναπτύσσεται περαιτέρω εντός του νομικού και θεσμικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κύριο χαρακτηριστικό της Συμφωνίας Σένγκεν είναι η κατάργηση ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα και η ενίσχυση ελέγχων στα κοινά εξωτερικά σύνορα. Άλλα σημεία άξια προσοχής στην εν λόγω συμφωνία είναι οι κοινοί κανόνες περί ασύλου, το δικαίωμα της αστυνομίας να καταδιώξει άτομα και έξω από τα σύνορα της χώρας, κοινή λίστα χωρών των οποίων οι πολίτες χρειάζονται βίζα, δημιουργία συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS), που επιτρέπει στην αστυνομία, σε δικαστικές αρχές, σε αρχές αρμόδιες για τη μετανάστευση και άλλες αρχές να εισάγουν και να συμβουλεύονται αρχεία για ανεπιθύμητους ανθρώπους ή πρόσωπα και αντικείμενα που συνδέονται με ποινικά αδικήματα και τέλος, η συνεργασία για την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών.
Σήμερα ο χώρος Σένγκεν αποτελείται από 26 ευρωπαϊκές χώρες, από τις οποίες οι 22 είναι χώρες κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιβάλλεται από 42.673 χλμ θαλάσσιων συνόρων και 7.721 χλμ χερσαίων συνόρων. Εντός του χώρου Σένγκεν, λοιπόν, δεν υποβάλλονται τα πρόσωπα σε διασυνοριακό έλεγχο, τα κράτη της ΕΕ πρέπει να αίρουν τα εμπόδια στην απρόσκοπτη ροή της οδικής κυκλοφορίας όπως τα όρια ταχύτητας τα οποία δεν είναι αναγκαία, επιτρέπεται ο έλεγχος σε αεροδρόμια και λιμάνια, μόνο όσον αφορά στην επαλήθευση ότι ένα πρόσωπο είναι νόμιμος κάτοχος του εισιτηρίου και επιτρέπεται η διενέργεια αστυνομικών ελέγχων αν η αστυνομία διαθέτει πληροφορίες για πιθανές απειλές στη δημόσια ασφάλεια ή για εικαζόμενο διασυνοριακό έγκλημα, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω.
Στο σημείο αυτό, εύλογα, κάποιος θα αναρωτηθεί αν όλα τα παραπάνω ισχύουν μόνο για υπηκόους κρατών μελών της ΕΕ και τι ισχύει στην περίπτωση υπηκόου τρίτων χωρών. Τα κράτη Σένγκεν, λοιπόν, έχουν κοινά εξωτερικά σύνορα και είναι από κοινού υπεύθυνα για τη διατήρηση της ασφάλειας εντός του χώρου, λόγω της απουσίας ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα. Το γεγονός αυτό δε συνεπάγεται, ωστόσο, ότι η Ευρώπη θα μετατραπεί σε «φρούριο» αλλά αντιθέτως είναι σημαντικό να ενθαρρυνθούν τα επιχειρηματικά ταξίδια και ο τουρισμός προς όφελος των ευρωπαϊκών οικονομιών αφενός και αφετέρου τα σύνορα πρέπει να παραμείνουν ανοικτά για τα εξωτερικά άτομα που αναζητούν εργασία ή καταφύγιο από πολέμους και διώξεις. Οι υπήκοοι, επομένως, ορισμένων τρίτων χωρών χρειάζονται θεώρηση για να εισέλθουν στο χώρο Σένγκεν. Τα κράτη Σένγκεν έχουν κοινούς κανόνες για τη χορήγηση θεωρήσεων βραχείας διαμονής Σένγκεν, οι οποίες ισχύουν σε όλο το χώρο Σένγκεν και επιτρέπουν σε ένα πρόσωπο να παραμείνει και να ταξιδεύει στην επικράτεια των κρατών Σένγκεν για μέγιστη περίοδο 90 ημερών ανά περίοδο 180 ημερών. Επιπλέον, στους κανόνες Σένγκεν υπάρχει ένα καθεστώς τοπικής διασυνοριακής κυκλοφορίας που διευκολύνει την είσοδο στο χώρο Σένγκεν των υπηκόων γειτονικών τρίτων χωρών που κατοικούν κοντά στα σύνορα. Τούτο επιτυγχάνεται με τη σύναψη συμφωνιών μεταξύ των κρατών Σένγκεν με τις γειτονικές τους τρίτες χώρες, με βάση τις οποίες οι κάτοικοι των παραμεθόριων περιοχών που χρειάζεται να εισέλθουν στο χώρο Σένγκεν να μην υποβάλλονται στους τακτικούς διασυνοριακούς ελέγχους ή να μην χρειάζονται τη θεώρηση Σένγκεν.
Από τα ανωτέρω εκτεθέντα καθίσταται καταφανές ότι η σημασία της για τα κράτη Σένγκεν είναι μεγάλη, όπως και για την ίδια την ύπαρξη της Ευρώπης. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα κράτη Σένγκεν υποβάλλονται σε τακτική αξιολόγηση ώστε να ελέγχεται ότι εφαρμόζουν τους κανόνες Σένγκεν. Ενόψει βέβαια και της αθρόας ροής προσφύγων προς της Ευρώπη αλλά και του πρόσφατου τρομοκρατικού χτυπήματος στην καρδιά της Γαλλίας η συνεργασία των κρατών Σένγκεν για την διατήρηση της ασφάλειας στο εσωτερικό του χώρου Σένγκεν είναι επιτακτική, ώστε να μην φτάσουμε στο σημείο να παρατηρούμε μια Ευρώπη «φρούριο» με κλειστά σύνορα και πολύ αυστηρές προϋποθέσεις για χορήγηση αδειών εισόδου σε αυτή. Άλλωστε, όπως προσφάτως ανέφερε ο Έλληνας επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, παρά το γεγονός ότι υπήρξε συζήτηση λόγω της μεγάλης πίεσης στα σύνορα της Ευρώπης να τεθεί σε εφαρμογή το άρθρο 26 και να δημιουργηθεί ένα είδος «μικρής Σένγκεν», κάτι τέτοιο δε θα μπορούσε να γίνει γιατί θα έθετε το τέλος της Ευρώπης.
Αναμφίβολα, οι απόψεις διίστανται και πολλά λέγονται και γράφονται για το προσφυγικό και τα ζητήματα που εγείρονται με αφορμή αυτό όπως το παρόν για τη ζώνη Σένγκεν. Το ζήτημα είναι, εν τέλει, ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο που πρέπει να ανατρέξει στις αρχές και τις βάσεις ίδρυσής της προκειμένου να τις χρησιμοποιήσει ως οδηγό για το μέλλον για να αντιμετωπίσει όλα τα προβλήματα που ανακύπτουν, όπως το προσφυγικό. Κανένα πρόβλημα δεν λύνεται αν δεν το αποδεχτούμε και δεν αναζητήσουμε ρεαλιστικούς τρόπους επίλυσής του και σίγουρα ο απομονωτισμός και η έξοδος χωρών από τη ζώνη Σένγκεν δεν λύνουν το παρόν προσφυγικό ζήτημα και τα συνακόλουθα, υπάρχοντα και μελλοντικά επερχόμενα, προβλήματα.
Πετρούλα Μανδηλαρά
Δικηγόρος Αθηνών
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου